Φοίνισσες του Ευριπίδη | Περιοδεία 2021

Οι Φοίνισσες, διδάχτηκαν στα εν άστει Διονύσια μεταξύ του 411 και 408 π.Χ.. Στην ίδια τριλογία ανήκουν και οι τραγωδίες Υψιπύλη και Αντιόπη. Ο Ευριπίδης μια πεντηκονταετία περίπου μετά τον Αισχύλο και τους Επτά επί Θήβας, δραματοποιεί το μύθο του θηβαϊκού κύκλου που αναφέρεται στα τραγικά συμβάντα του οίκου των Λαβδακιδών και της έριδας για την εξουσία των Θηβών, για να συνθέσει ένα πολυπρόσωπο οικογενειακό και πολιτικό δράμα και να στρέψει το ενδιαφέρον σε αξίες όπως η δικαιοσύνη, η ισότητα και η ισοτιμία.

Ο συμμαχικός στρατός των Αργείων με επικεφαλής τον εξόριστο Πολυνείκη έχει παραταχθεί έξω από τις πύλες της Θήβας. Στο εσωτερικό, η Ιοκάστη, σε μια απέλπιδα προσπάθεια αποτροπής του κακού, καλεί τους δύο γιους της να λύσουν τη διαφορά με ειρηνικό τρόπο.

Μετά το χρησμό του μάντη Τειρεσία που αποκαλύπτει την θεϊκή βουλή που επιβάλλει την θυσία νεαρού βασιλικού γόνου για την επιτυχή έκβαση της μάχης για τους υπερασπιστές της Θήβας, ο ευσεβής Μενοικέας, γιος του Κρέοντα, πείθεται να θυσιαστεί για το καλό της πόλης.

Στο πεδίο της μάχης οι Θηβαίοι παίρνουν το προβάδισμα. Ετεοκλής και Πολυνείκης αποφασίζουν ο νικητής και κάτοχος του θρόνου να κριθεί από τη μεταξύ τους μονομαχία. Η κατάρα του Οιδίποδα για την αδελφοκτόνο μοίρα των γιών του επαληθεύεται. Τα δύο αδέλφια σκοτώνονται ο ένας από το χέρι του άλλου. Το θέαμα των νεκρών γιών της ωθεί την Ιοκάστη στην αυτοκτονία.

Ο Κρέοντας αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση της Θήβας και ο Οιδίποδας παίρνει το δρόμο της εξορίας.

Οι Φοίνισσες κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα παρουσιάζουν σταθερή παρουσία στο ρεπερτόριο του Εθνικού θεάτρου. Η τελευταία παρουσίαση των Φοινισσών στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου από το Εθνικό Θέατρο έγινε το 1988 και είχε προηγηθεί η παρουσίασή τους το 1960, 1965, 1978 (όλες σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή).

Σημείωμα σκηνοθέτη
Κατά την αντίληψή μου, κάθε παράσταση ενός έργου του παρελθόντος οφείλει να επαναδιατυπώνει το έργο στο σήμερα, ώστε να επιτρέψει την άμεση επικοινωνία του  με το σύγχρονο κοινό. ΓιΆ αυτό και προχώρησα σε κάποιες δραματουργικές παρεμβάσεις παίρνοντας αρκετές ελευθερίες στα χορικά και στο φινάλε του έργου, σε μια προσπάθεια να συνδεθεί ο Χορός πιο οργανικά με τη δράση των επεισοδίων και να δοθεί μια καθαρότερη λύση για το τέλος, ενώ έγιναν και κάποιες συμπτύξεις του κειμένου καθώς και λίγες μεταθέσεις στίχων, χάριν σκηνικής οικονομίας. Ακόμη, οι σκηνοθετικές επιλογές όρισαν και κάποιες άλλες παρεμβάσεις: ο πρόλογος του έργου αποδόθηκε πολυφωνικά από τον Χορό, αντί της Ιοκάστης,  επιπλέον στη δική μας παραστασιακή εκδοχή του έργου προστέθηκε η παρουσία ενός βωβού προσώπου: της Σφίγγας, του μυθολογικού αυτού πλάσματος που αναφέρεται συχνά στο κείμενο αλλά δεν εμφανίζεται επί σκηνής. Ελπίζω πως οι δραματουργικές και σκηνοθετικές παρεμβάσεις αυτές λειτουργούν προς όφελος της πρόσληψης του έργου, την αποτελεσματικότητά τους θα την κρίνουν βέβαια οι θεατές της παράστασης.  

Οι «Φοίνισσες»,  αυτή η τραγωδία της διχόνοιας, της εμφύλιας διαμάχης, είναι, ήταν, και θα παραμείνουν −όπως φαίνεται−, επίκαιρες. Ένας κόσμος που μένει τυφλός απέναντι στην Ιστορία και αρνείται να μάθει από το παρελθόν, συνεχίζοντας τις καταστροφικές επιλογές του διχασμού. Παντού στον κόσμο οι λαοί μοιράζονται διαρκώς σε αντιμαχόμενα στρατόπεδα, μια τάση που πριμοδοτούν −διαχρονικά− οι περισσότεροι πολιτικοί, όλων των αποχρώσεων, χωρίς καμία διάθεση πραγματικής συνεννόησης και ουσιαστικού διαλόγου, καλώντας τους πολίτες να επιλέξουν στρατόπεδο, να διαλέξουν ανάμεσα σε «αυτούς» και σε «εμάς». Ο Ευριπίδης στις «Φοίνισσες» βάζει έναν καθρέφτη απέναντί μας, ώστε να αναλογιστούμε την ευθύνη όλων μας για τη διαιώνιση αυτού του κλίματος διχασμού.  

Γιάννης Μόσχος

Μετάφραση Νικηφόρος Παπανδρέου

Σκηνοθεσία - Δραματουργική προσαρμογή Γιάννης Μόσχος

Σκηνικά Τίνα Τζόκα

Κοστούμια Ιωάννα Τσάμη

Μουσική Θοδωρής Οικονόμου

Χορογραφία Αμάλια Μπένετ

Συνεργάτις χορογράφου Αντιγόνη Γύρα

Βίντεο Design Αποστόλης Κουτσιανικούλης

Φωτισμοί Λευτέρης Παυλόπουλος

Επιστημονική σύμβουλος Ελένη Παπάζογλου

Μουσική διδασκαλία Μελίνα Παιονίδου

Βοηθός σκηνοθέτη Εύη Νάκου

Β' Βοηθός σκηνοθέτη Έλενα Αντωνοπούλου

Δραματολόγος παράστασης Βιβή Σπαθούλα

Παίζουν (αλφαβητικά) Γιώργος Γλάστρας (Αγγελιοφόρος), Μαρία Κατσιαδάκη (Ιοκάστη), Σεσίλ Μικρούτσικου (Σφίγγα), Λουκία Μιχαλοπούλου (Αντιγόνη), Κώστας Μπερικόπουλος (Παιδαγωγός), Αλέξανδρος Μυλωνάς (Τειρεσίας), Βασίλης Ντάρμας (Μενοικέας), Αργύρης Ξάφης (Ετεοκλής), Δημήτρης Παπανικολάου (Οιδίπους), Θάνος Τοκάκης (Πολυνείκης), Χρήστος Χατζηπαναγιώτης (Κρέων)

Χορός Νεφέλη Μαϊστράλη, Ζωή Μυλωνά, Ελπίδα Νικολάου, Σταύρια Νικολάου, Κατερίνα Παπανδρέου, Κατερίνα Πατσιάνη, Ελίνα Ρίζου, Μαριάμ Ρουχάτζε, Θάλεια Σταματέλου, Στυλιανή Ψαρουδάκη