Η Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής παρουσιάζει το σπουδαίο έργο Ασίκικο Πουλάκη του Μίκη Θεοδωράκη, σε στίχους Μιχάλη Γκανά, στο πλαίσιο του τριετούς κύκλου Μίκης Θεοδωράκης. Η νέα εκτέλεση του έργου, μέσα από την προσέγγιση του καλλιτεχνικού διευθυντή της Εστουδιαντίνας Νέας Ιωνίας Ανδρέα Κατσιγιάννη, με τη συμμετοχή της Εστουδιαντίνας Νέας Ιωνίας και σολίστ τον Γιάννη Διονυσίου, θα παρουσιαστεί στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος στις 4 και 5 Δεκεμβρίου 2021. Η συναυλία πραγματοποιείται στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση.
Η νέα προσέγγιση στο ιδιαίτερο αυτό έργο από τον Γιάννη Διονυσίου και την Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας, διακεκριμένη και πολυταξιδεμένη ορχήστρα παραδοσιακής μουσικής που υπηρετεί με δημιουργικό τρόπο τη συνέχεια της πολυσυλλεκτικής σμυρναίικης παράδοσης, υπόσχεται να φέρει στην Εναλλακτική Σκηνή μια σύγχρονη και παραγωγική επανασύνδεση της θεοδωρακικής έμπνευσης με τις παραδοσιακές, ιωνικές της ρίζες.
Η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) [www.SNF.org] για τη δημιουργία του επετειακού προγράμματος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821.
Ανάμεσα στις πιο ενδιαφέρουσες και ασυνήθιστες συνθέσεις του ανεξάντλητου έργου του Μίκη Θεοδωράκη, ο κύκλος τραγουδιών με τον παράξενο τίτλο Ασίκικο Πουλάκη προέκυψε χάρη στην πρωτοβουλία και τη γόνιμη συνεργασία μιας ομάδας καλλιτεχνών που περιλάμβανε τον ενορχηστρωτή Γιάννη Σπάθα (εμβληματικό κιθαρίστα του θρυλικού, αγγλόφωνου συγκροτήματος της δεκαετίας του '70 Socrates Drank the Conium), τον τραγουδιστή Βασίλη Λέκκα και τον ποιητή Μιχάλη Γκανά, στους οποίους ο Θεοδωράκης εμπιστεύτηκε την πρώτη δισκογραφική κυκλοφορία του έργου το 1996.
Στον κύκλο Ασίκικο Πουλάκη κορυφώνεται ο, πολυετής όσο και υπόγειος, πειραματισμός του εβδομηντάχρονου, τότε, Θεοδωράκη με τους μελωδικούς δρόμους και τους ασύμμετρους ρυθμούς της μικρασιατικής παράδοσης. Συνιστά, παράλληλα, έναν όψιμο και συγκινητικό φόρο τιμής στη μητέρα του συνθέτη Ασπασία Πουλάκη (στο επώνυμο της οποίας οφείλεται και η ιδιότυπη ορθογραφία του τίτλου), καθώς και στην καταγωγή της, από τον Τσεσμέ της Μικράς Ασίας. Επιπλέον, χάρη στην πρωτοβουλία του Μιχάλη Γκανά, προστέθηκε στον κύκλο και το τραγούδι «Οι δρόμοι του Αρχάγγελου», εμπνευσμένο από την ομώνυμη αυτοβιογραφία του συνθέτη.
Ο όρος «ασίκικο» («λεβέντικο», από την τουρκική λέξη που σηματοδοτεί ταυτόχρονα τον ερωτοχτυπημένο και τον παραδοσιακό βάρδο) αναφέρεται στο ομώνυμο, θεοδωρακικής επινόησης ασύμμετρο χορευτικό μέτρο που εναλλάσσει εξελικτικά τρίσημες και δίσημες ομάδες από μακρούς και βραχείς παλμούς, αντίθετα με το συμμετρικό δίσημο μέτρο που χαρακτήριζε τον παλιότερο επινοημένο θεοδωρακικό χορό, το πασίγνωστο «Συρτάκι» του Ζορμπά.
Την ενορχήστρωση και προσαρμογή του έργου Ασίκικο Πουλάκη που θα παρουσιαστεί στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ υπογράφει, κατόπιν αιτήματος του ίδιου του συνθέτη, ο καταξιωμένος και πολυσχιδής συνθέτης Ανδρέας Κατσιγιάννης, ιδρυτής της ορχήστρας Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας.
Με φως από την Ανατολή...
«Ήταν Οκτώβριος του 2005 όταν ο Μίκης Θεοδωράκης με κάλεσε στο σπίτι του να μου προτείνει μια ιδέα που είχε, αφού πρώτα είχε ακούσει προσεκτικά ό,τι υλικό είχε κυκλοφορήσει μέχρι τότε στη δισκογραφία από την Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας. Θυμάμαι χαρακτηριστικά την παρακάτω φράση που μου είπε: «Θέλω να αποκαλύψεις τη ρίζα του έργου μου Ασίκικο Πουλάκη, χρησιμοποιώντας τον ήχο της Εστουδιαντίνας με τον ήχο του Γιάννη». Ο Γιάννης Σπάθας, αυτός ο μοναδικός μουσικός, είχε ενορχηστρώσει την πρώτη εκτέλεση του συγκεκριμένου έργου, με ερμηνευτή τον Βασίλη Λέκκα σε στίχους του Μιχάλη Γκανά. Σήμερα, υλοποιώντας μετά από 16 χρόνια την επιθυμία του Μίκη Θεοδωράκη, δυστυχώς με την απουσία του να μας βαραίνει, όπως και αυτή του Γιάννη Σπάθα, νιώθω την ανάγκη, στη μνήμη τους, να ακολουθήσουμε πιστά αυτούς τους υπέροχους δρόμους του Αρχάγγελου, που ο Μίκης τους χάραξε, ο Γιάννης με τον Βασίλη τους πρωτοπερπάτησαν και εμείς, τώρα, τους ξαναφωτίζουμε», σημειώνει ο Ανδρέας Κατσιγιάννης.
Κεντρική φωτογραφία:
Αρχείο Μίκη Θεοδωράκη
Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη»
του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής
BΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ
Μίκης Θεοδωράκης Μουσική
Κρητικής καταγωγής, γεννήθηκε στη Χίο στις 29 Ιουλίου του 1925. Έζησε σε πολλές πόλεις της Ελλάδας, για να καταλήξει στην Αθήνα. Από το 1954 έως το 1960 εργάστηκε στο Παρίσι και στο Λονδίνο γράφοντας συμφωνική μουσική, μπαλέτα και μουσική για ταινίες. Στα 1960 τίθεται επικεφαλής του αναγεννητικού πολιτιστικού-πολιτικού κινήματος στην Ελλάδα με επίκεντρο τη σύζευξη ποίησης και μουσικής, συνθέτοντας δεκάδες κύκλους τραγουδιών, ορατόρια, επιθεωρήσεις, μουσική για το αρχαίο ελληνικό δράμα και άλλα. Το κίνημα αυτό συνδέεται με τις προοδευτικές πολιτικές δυνάμεις της εποχής, που στόχευαν, πέρα απ' τον εκδημοκρατισμό της κοινωνικής ζωής, σε μια βαθύτερη και ευρύτερη αναγέννηση του ελληνικού λαού. Το γεγονός αυτό τον φέρνει συχνά στο επίκεντρο της πολιτικής ζωής με κορύφωση την ενεργό συμμετοχή του στο αντιστασιακό κίνημα κατά της στρατιωτικής δικτατορίας (1967-74). Ο Θεοδωράκης ασχολήθηκε με όλα τα είδη της μουσικής, το δε έργο του, πολύμορφο και πλούσιο, εκτείνεται πέραν της μουσικής σε τομείς όπως η ποίηση, η πεζογραφία, η φιλοσοφία, η μουσικολογία. Ακόμα και σε πολιτικά δοκίμια. Η πρώτη περίοδος της μουσικής του δημιουργίας (1940-53) περιλαμβάνει τραγούδια, ορατόρια, μουσική δωματίου, μπαλέτα και συμφωνικά έργα. Κορυφαίο έργο η Πρώτη συμφωνία. Η δεύτερη περίοδος, η παρισινή (1954-59), περιλαμβάνει έργα μουσικής δωματίου, μπαλέτα και συμφωνικά. Κορυφαίο έργο το μπαλέτο που ανέβηκε στα 1959 στη Βασιλική Όπερα Λονδίνου (Κόβεντ Γκάρντεν), η Αντιγόνη. Η τρίτη περίοδος (1960-80) είναι αφιερωμένη στο κίνημα της έντεχνης λαϊκής μουσικής με κυριότερες συνθέσεις τα ορατόρια 'Aξιον Εστί και Κάντο Χενεράλ [Canto General]. Ακολουθεί η τέταρτη περίοδος από το 1981 έως το 1988, κατά την οποία, συνεχίζοντας πάντοτε να συνθέτει κύκλους τραγουδιών, επιστρέφει στη συμφωνική μουσική με κύρια έργα την Τρίτη συμφωνία, την Έβδομη συμφωνία, την πρώτη του όπερα Κώστας Καρυωτάκης (Οι μεταμορφώσεις του Διονύσου) και το μπαλέτο Ζορμπάς. Τέλος, κατά την πέμπτη περίοδο (1989 έως το τέλος της ζωής του) συνεχίζει να συνθέτει συμφωνικά έργα, με πιο χαρακτηριστικά τις τέσσερις ραψωδίες του, κυρίως όμως συνθέτει τις όπερές του (λυρικές τραγωδίες, όπως τις ονομάζει) Μήδεια, Ηλέκτρα και Αντιγόνη. Την τριλογία αυτή συμπληρώνει η όπερα Λυσιστράτη. Με τα έργα αυτά ο Θεοδωράκης εγκαινιάζει την εποχή του λυρικού βίου, δηλαδή την ολοκληρωτική στροφή του προς τον λυρισμό και την τελειοποίηση της λυρικής μουσικής έκφρασης σε όλο το φάσμα της μουσικής του δημιουργίας. Έφυγε από τη ζωή στις 2 Σεπτεμβρίου 2021.
Μιχάλης Γκανάς Στίχοι
Ο Μιχάλης Γκανάς γεννήθηκε στον Τσαμαντά Θεσπρωτίας το 1944. Από το 1962 ζει και εργάζεται στην Αθήνα, όπου ήρθε για να σπουδάσει νομικά. Βιβλιοπώλης για μια δεκαπενταετία, συνεργάστηκε αργότερα με την κρατική τηλεόραση ως επιμελητής λογοτεχνικών εκπομπών και σεναριογράφος. Από το 1989 είναι κειμενογράφος σε διαφημιστική εταιρεία. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες, ενώ στίχοι του έχουν μελοποιηθεί από γνωστούς Έλληνες και ξένους συνθέτες όπως, μεταξύ άλλων, οι Μίκης Θεοδωράκης, Νίκος Μαμαγκάκης, Νίκος Ξυδάκης, Δημήτρης Παπαδημητρίου, Νίκος Κυπουργός, Γκόραν Μπρέγκοβιτς, Αρά Ντινκτζιάν κ.ά. Μετέφρασε τις Νεφέλες του Αριστοφάνη για το Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν και τους Επτά επί Θήβας του Αισχύλου για το ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας. Το 1994 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για το βιβλίο του Παραλογή. Τον Δεκέμβριο του 2011 τιμήθηκε με το Βραβείο Ποίησης του Ιδρύματος Πέτρου Χάρη της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου του. Το 2017 τιμήθηκε με Ειδική Μνεία του περιοδικού O aναγνώστης για το βιβλίο του Ομήρου Οδύσσεια (Μεταίχμιο, 2016).
Ανδρέας Κατσιγιάννης Ενορχήστρωση, προσαρμογή, σαντούρι
Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σε ηλικία περίπου δώδεκα ετών αρχίζει να ασχολείται με τη μουσική, παίζοντας σαντούρι στη δισκογραφία και σε ζωντανές εμφανίσεις, ενώ παράλληλα σπουδάζει βυζαντινή μουσική δίπλα στους κορυφαίους πρωτοψάλτες Μανώλη Χατζημάρκο και Μιχάλη Μελέτη. Σπούδασε στη Θεολογική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το 1998, ίδρυσε την Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας Μαγνησίας με αρωγούς και συμπαραστάτες φίλους μουσικούς από τις πόλεις της Νέας Ιωνίας και του Βόλου. Σαν σολίστας στο σαντούρι, έχει συνεργαστεί με κορυφαίες προσωπικότητες της ελληνικής μουσικής, τόσο στη δισκογραφία όσο και σε συναυλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει συνθέσει μουσική για πάνω από δεκαπέντε θεατρικές παραγωγές καθώς και τραγούδια σε συνεργασία με κορυφαίους στιχουργούς. Έχει επενδύσει μουσικά πολλά ντοκιμαντέρ και έχει γράψει μουσική για την τηλεόραση. Έχει εκδώσει τρεις δίσκους με ορχηστρική μουσική και έχει συμμετοχές σε δεκάδες συλλογές ανά τον κόσμο.
Γιάννης Διονυσίου Ερμηνευτής
Γεννήθηκε στη Λεμεσό. Σε πολύ μικρή ηλικία ξεκίνησε μαθήματα πιάνου και βιολιού. Παράλληλα άρχισε και η ενασχόλησή του με την ψαλτική τέχνη. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και κάτοχος μεταπτυχιακού από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, με ειδίκευση στην ψαλτική τέχνη. Διδάσκει δημοτικό τραγούδι στο Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Συμμετέχει σε διάφορες μουσικές ομάδες που ασχολούνται κυρίως με την ελληνική αστική λαϊκή μουσική, αλλά και τη μουσική του ευρύτερου ελληνικού χώρου, με τις οποίες δίνουν συναυλίες σε Ελλάδα και εξωτερικό. Από το 2013 μέχρι και σήμερα συμμετείχε σε θεατρικές παραστάσεις του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, αλλά και ιδιωτικών θεάτρων, ως τραγουδιστής, σε σκηνοθεσία της Σοφίας Σπυράτου. Από τον Μάρτιο του 2016 μέχρι σήμερα έχει συμμετοχές σε πολλούς ολοκληρωμένους δίσκους, ενώ σύντομα αναμένεται να κυκλοφορήσει η πρώτη του προσωπική δισκογραφική δουλειά.
Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας
Η Εστουδιαντίνα είναι η αναβίωση ενός τύπου ορχήστρας που έδρασε έντονα στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα σε Κωνσταντινούπολη και Σμύρνη και εξαφανίστηκε μετά την καταστροφή της τελευταίας. Δημιουργήθηκε το 1998 στον Δήμο Νέας Ιωνίας Μαγνησίας με πρωτοβουλία του Ανδρέα Κατσιγιάννη, που είναι και ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ορχήστρας. Στην πορεία της και μέχρι σήμερα η ορχήστρα δεν αρκείται στη μίμηση των προτύπων της, αλλά, αφομοιώνοντας νέα στοιχεία, δημιουργεί και προτείνει νέες μουσικές φόρμες με σκοπό την προσέλκυση ολοένα και περισσότερων νέων στη γνήσια ελληνική μουσική, στόχος που, μετά από σκληρή δουλειά, επετεύχθη μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Περισσότερες από 250 συναυλίες έχουν πραγματοποιηθεί από το 1999 μέχρι σήμερα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, στους γνωστότερους συναυλιακούς χώρους, με τη σύμπραξη γνωστών ερμηνευτών, αποσπώντας εξαιρετικές κριτικές τόσο από τον ελληνικό όσο και από τον διεθνή τύπο.
