Ο μικάδος

Ο μικάδος

Η ξεκαρδιστική όπερα των Γκίλμπερτ και Σάλλιβαν έρχεται στην GNO TV!

Απολαύστε την από τις 14 Μαρτίου έως τις 31 Ιουλίου 2021
στο nationalopera.gr/GNOTV

Μια ξεκαρδιστική εξωτική όπερα από τους προπάτορες των Monty Python και των Αδελφών Μαρξ παρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία από την Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ. Η όπερα Ο μικάδος (1885) των Γκίλμπερτ και Σάλλιβαν ανέβηκε σε συμπαραγωγή με την ομάδα μουσικού θεάτρου Ραφή, σε μουσική διεύθυνση – ενορχήστρωση Μιχάλη Παπαπέτρου και σκηνοθεσία Ακύλλα Καραζήση.

Οι δημιουργοί του Μικάδου Ουίλλιαμ Σβενκ Γκίλμπερτ και Άρθουρ Σάλλιβαν, πρωτεργάτες της αγγλικής μουσικής κωμωδίας, εμπνέονται από την ατμοσφαιρική Άπω Ανατολή για να συνθέσουν μια κοφτερή σάτιρα των κοινωνικοπολιτικών ηθών του 19ου αιώνα. Η βία, η διαφθορά, ο λαϊκισμός, η υποκρισία και ο πουριτανισμός μπαίνουν στο στόχαστρο του δαιμόνιου καλλιτεχνικού διδύμου, που στηλιτεύει με χιούμορ και ελαφράδα τα κακώς κείμενα της εποχής του.

Ο λιμπρετίστας Ουίλλιαμ Σβενκ Γκίλμπερτ φέρεται να εμπνεύστηκε το θέμα του έργου από ένα γιαπωνέζικο σπαθί που είδε αναρτημένο σε μια δημόσια βιβλιοθήκη. Την εποχή εκείνη, θίασοι από την Ιαπωνία έκαναν περιοδεία στο Λονδίνο, συμβάλλοντας στη διάδοση του εξεζητημένου οριενταλισμού που είχε ξετρελάνει το βρετανικό κοινό. Η τοποθέτηση της δράσης σε ένα απομακρυσμένο γεωγραφικό περιβάλλον διευκόλυνε τον έμπειρο συγγραφέα να μιλήσει άφοβα για ζητήματα που ταλάνιζαν την αγγλική κοινωνία της εποχής του: τα απανωτά πολιτικά σκάνδαλα, την κατάχρηση εξουσίας, το έλλειμμα δημοκρατίας. Επιπλέον, η συγκεκριμένη επιλογή τού επέτρεπε να στηλιτεύσει με χιούμορ και εκλεκτική ειρωνεία τον άκρατο πουριτανισμό της βικτοριανής περιόδου, ανοίγοντας τον δρόμο για συγγραφείς όπως ο Όσκαρ Ουάιλντ και ο Μπέρναρντ Σω.

Στη μαγική πολιτεία του Τιτιπού, όπου ο Μεγάλος Αυτοκράτορας (Μικάδος) έχει απαγορεύσει το κόρτε, οι ερωτύλοι ράφτες γίνονται δήμιοι για να μην αποκεφαλίσουν… τον εαυτό τους, οι βουλευτές αυτοανακηρύσσονται σε «άρχοντες των πάντων» και τα απαγορευμένα φλερτ ανθίζουν στις πιο απίθανες εκδοχές.

O συνθέτης Άρθουρ Σάλλιβαν θεωρούσε τον Μικάδο το αριστούργημά του, με το οποίο πραγματοποίησε την πολυπόθητη σύζευξη ανάμεσα στην «ελαφριά» βρετανική οπερέτα και τη «σοβαρή» αγγλική όπερα, όπου το «χιούμορ, η σάτιρα, οι χαρακτήρες και η υψηλής ποιότητας μουσική συνυπάρχουν σε θαυμαστή ισορροπία».

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Μικάδος αποτέλεσε την απόλυτη πηγή έμπνευσης για τα μιούζικαλ των Τζωρτζ και Άιρα Γκέρσουιν στο Μπρόντγουεϊ και το Χόλλυγουντ. Ο ίδιος ο Τζωρτζ Γκέρσουιν θεωρούσε το δίδυμο Γκίλμπερτ και Σάλλιβαν πρότυπό του. Το έργο σημείωσε τεράστια επιτυχία ήδη από τον πρώτο χρόνο παρουσίασής του το 1885 (περίπου 150 θίασοι σε όλο τον κόσμο είχαν εντάξει τον Μικάδο στο ρεπερτόριό τους μέχρι το τέλος εκείνης της χρονιάς) και παραμένει ένα από τα δημοφιλέστερα έργα μουσικού θεάτρου όλων των εποχών.

Σύνοψη

Α΄ Πράξη

Στη φανταστική πόλη Τιτιπού της Ιαπωνίας ο Μικάδος αποφάσισε ότι το φλερτ αποτελεί βαρύτατο έγκλημα. Ο νεαρός Νάνκι-Που, γιος του Μικάδου, μεταμφιεσμένος σε περιπλανώμενο τροβαδούρο, αναζητά τη Γιαμ-Γιαμ, με την οποία είναι ερωτευμένος. Ωστόσο, η κοπέλα είναι λογοδοσμένη με τον κηδεμόνα της Κο-Κο, έναν ταπεινό ραφτάκο. Όταν ο Νάνκι-Που μαθαίνει ότι ο Κο-Κο καταδικάστηκε σε θάνατο επειδή αποπειράθηκε να φλερτάρει, σπεύδει να διεκδικήσει εκ νέου τη Γιαμ-Γιαμ. Με θλίψη όμως πληροφορείται ότι όχι μόνο δόθηκε χάρη στον αντίζηλό του, αλλά και ότι ο Κο-Κο διορίστηκε Μέγας Εκτελεστής της πόλης και θα παντρευτεί τη Γιαμ-Γιαμ την ίδια κιόλας μέρα.

Η Γιαμ-Γιαμ και οι αδελφές της εμφανίζονται με μια παρέα από συμμαθήτριές τους. Η Γιαμ-Γιαμ ξεμοναχιάζει τον Νάνκι-Που που του εκμυστηρεύεται ότι δεν αγαπάει τον Κο-Κο. Ωστόσο, οι δυο τους συνειδητοποιούν ότι κάθε προσπάθεια να κλεφτούν θα ήταν μάταιη. Έτσι, η Γιαμ-Γιαμ αποχωρεί και ο Νάνκι-Που αποπειράται να αυτοκτονήσει.

Ο Κο-Κο λαμβάνει ένα γράμμα από τον Μικάδο με το οποίο τον απειλεί ότι θα του αφαιρέσει τον τίτλο του Μεγάλου Εκτελεστή και θα υποβαθμίσει το Τιτιπού σε ταπεινό χωριό εάν δεν πραγματοποιηθεί σύντομα τουλάχιστον μια εκτέλεση. Ο Κο-Κο συνειδητοποιεί ότι ο Νάνκι-Που είναι το προφανές υποψήφιο θύμα. Ο Νάνκι-Που δέχεται να εκτελεστεί υπό τον όρο να παντρευτεί πρώτα τη Γιαμ-Γιαμ και να χαρεί ένα μήνα γαμήλιας ζωής μαζί της πριν αποκεφαλιστεί. Το σχέδιο αυτό το ανατρέπει η Κάτισα, μια ώριμη γυναίκα ερωτευμένη με τον Νάνκι-Που, η οποία απειλεί να φανερώσει την πραγματική ταυτότητά του. Όμως το πλήθος την εμποδίζει.

Β΄ Πράξη

Η Γιαμ-Γιαμ ετοιμάζεται για τον γάμο της. Σύντομα ωστόσο φτάνουν τα φρικτά νέα: οι χήρες των εκτελεσμένων πρέπει να ταφούν μαζί τους ζωντανές. Κάτω από αυτές τις συνθήκες η Γιαμ-Γιαμ αρνείται να παντρευτεί και ο Νάνκι-Που προκαλεί τον Κο-Κο να τον αποκεφαλίσει επιτόπου. Αλλά ο Κο-Κο δεν είναι σε θέση να σκοτώσει κανέναν. Με την αναγγελία της άφιξης του Μικάδου στην πόλη, ετοιμάζει ένα ψεύτικο πιστοποιητικό εκτέλεσης του Νάνκι-Που.

Βλέποντας το πιστοποιητικό ο Μικάδος πληροφορεί τον Κο-Κο πως εκτέλεσε τον μονάκριβο γιο του. Ο Κο-Κο ικετεύει τον Νάνκι-Που να εμφανιστεί μπροστά στον πατέρα του, ώστε να μην κατηγορηθεί για τον θάνατό του. Αλλά ο Νάνκι-Που τρέμει την οργή της Κάτισα, η οποία θα ζητήσει την εκτέλεσή του, και προσπαθεί να πείσει τον Κο-Κο να την παντρευτεί: μόνο τότε θα αποτολμούσε ο Νάνκι-Που να εμφανιστεί και πάλι ζωντανός μπροστά στον πατέρα του. Η Κάτισα στην αρχή αρνιέται τον έρωτα του Κο-Κο, θρηνώντας τον Νάνκι-Που, τον οποίο νομίζει νεκρό, αλλά τελικά πείθεται από τις κολακείες και τα σπαραξικάρδια τραγούδια του. Η Κάτισα παρακαλεί τον Μικάδο να δώσει χάρη σε όλους, και εκείνος, παρότι δεν καταλαβαίνει με ποιον τρόπο ο γιος του βρέθηκε ζωντανός, χαίρεται και συμφωνεί.

Σημείωμα σκηνοθέτη

Στο Λονδίνο του 188κάτι, ένας συγγραφέας που βρίσκεται σε κρίση επισκέπτεται, ύστερα από προτροπή της γυναίκας του, μια γιαπωνέζικη έκθεση που περιλαμβάνει μουσική, θέατρο, γαστρονομία.

Ο Γκίλμπερτ, διότι γιΆ αυτόν μιλάμε, γράφει ως τότε λιμπρέτα όπου καταλυτικό ρόλο παίζουν μάγοι και μαγικά φίλτρα. Η Άπω Ανατολή τού είναι άγνωστη. Τον βλέπουμε λοιπόν να παρακολουθεί Νο και Καμπούκι με μάτι ορθάνοιχτο και αντιλαμβανόμαστε πως εκείνη τη στιγμή γεννιέται στο μυαλό του μια ιδέα, ένα πρωτοφανές θέμα: Ο Μικάδος – όλα αυτά συμβαίνουν στην ταινία Η παράσταση μιας ζωής [Topsy-Turvy] του Μάικ Λη.

Έχουμε λοιπόν το πρώτο χαρακτηριστικό του έργου από τη γέννησή του. Ο εξωτικός απωανατολίτικος σπόρος γονιμοποιείται στο βλέμμα του κοσμοπολίτη Εγγλέζου, ένα βροχερό λονδρέζικο απόγευμα.

Το δεύτερο χαρακτηριστικό του έργου έχει σχέση με το θέμα του: ο Μικάδος (αυτοκράτορας) έχει απαγορεύσει οποιαδήποτε ερωτική προσέγγιση (φλερτ) εκτός γάμου, επί ποινή θανάτου. Το ότι κάποια στιγμή ο τελευταίος καταδικασθείς διορίζεται και δήμιος μπλοκάρει τη ρουτίνα των εκτελέσεων και δίνει το εναρκτήριο λάκτισμα για την κωμωδία.

Ξεκινάω από το δεύτερο: οι συνειρμοί που γεννάει η παράλογη απαγόρευση και η απάνθρωπη τιμωρία θα έλεγα ότι δεν είναι γιαπωνέζικης αλλά κινέζικης και μάλιστα μαοϊκής απόχρωσης: το «Μεγάλο Άλμα Προς τα Εμπρός», η περίοδος της Πολιτιστικής Επανάστασης, και τα δύο «επιτεύγματα» της μαοϊκής περιόδου, με τον τραγικό παραλογισμό τους, ξεπερνούν την όποια μυθοπλαστική υπερβολή.

Ας μου επιτραπεί να επιστρέψω στο πρώτο χαρακτηριστικό: ένας Εγγλέζος του 19ου αιώνα γράφει μια κωμωδία αγγλοσαξονικού ύφους, με ιαπωνικό θέμα, σκηνικό και αισθητική. Φυσικά, η δράση τοποθετείται σε μια άχρονη, κλασική Ιαπωνία, φιλτραρισμένη από μια λογική αγγλοσαξονικά αποικιοκρατική. Ίσως, πριν από εξήντα χρόνια αυτό το κοκτέιλ να ήταν μυθοπλαστικά δραστικό. Σήμερα όμως; Λειτουργεί κάτι τέτοιο πέραν του φολκλόρ;

Αντίθετα, η τοποθέτηση της κωμικής δράσης σΆ ένα αυταρχικό καθεστώς ομοιομορφίας και απαγορεύσεων οξύνει τον παραλογισμό και το αστείο του έργου. Άλλωστε το εγγλέζικο φλέγμα, η απωανατολίτικη βουβή υπερεκφραστικότητα, όπως και το ηχόχρωμα των ελληνικών του Ά50, Ά60 (Αυλωνίτης, Μακρής κλπ.), είναι όλα παραλλαγές του ίδιου clown-dieu.

Από τα παραπάνω, που είναι σκέψεις πάνω στον Μικάδο, λείπει η υπέροχη μουσική του Σάλλιβαν. Αυτή όμως θα την ακούσετε στην παράσταση.

Ακύλλας Καραζήσης

Κωμική όπερα

Ο μικάδος

Ουίλλιαμ Σβενκ Γκίλμπερτ και Άρθουρ Σάλλιβαν

Διαθέσιμο στην GNO TV από τις 31 Μαρτίου 31 Ιουλίου 2021

Η βιντεοσκόπηση της παραγωγής έγινε στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος στις 30 Δεκεμβρίου 2017.

Μουσική διεύθυνση – Ενορχήστρωση Μιχάλης Παπαπέτρου

Σκηνοθεσία Ακύλλας Καραζήσης

Απόδοση – Διασκευή Γιώργος Τσακνιάς

Απόδοση στίχων Κατερίνα Σχινά

Σκηνικά – Κοστούμια Αλεξία Θεοδωράκη

Κίνηση Χαρά Κότσαλη

Φωτισμοί Γιάννης Δρακουλαράκος

Μουσικοί

Μικάδος Μάριος Σαραντίδης

Νάνκι-Που Θάνος Λέκκας

Κο-Κο Δημήτρης Ναλμπάντης

Που-Μπα Νίκος Σπανάτης

Κάτισα Αναστασία Κότσαλη

Γιαμ-Γιαμ Λητώ Μεσσήνη

Πίτι-Σινγκ Λυδία Αγγελοπούλου

Πιπ-Μπο Βαρβάρα Μπιζά

Τον ρόλο του Πις-Τας ερμηνεύει ο αρχιμουσικός Μιχάλης Παπαπέτρου

Μουσικοί

Διονύσης Βερβιτσιώτης (βιολί)

Γκουίντο ντε Φλάβιις (σαξόφωνο)

Γιώργος Κρίμπερης (τρομπόνι)

Χάρης Παζαρούλης (κοντραμπάσο)

Κώστας Σερεμέτης (κρουστά)

Βαγγέλης Στεφανόπουλος (πιάνο / πλήκτρα)

Με το εισιτήριο των 5€ ο θεατής:

• μπορεί να απολαύσει μέσω του nationalopera.gr/GNOTV την παράσταση στην άνεση του σπιτιού του, στον χρόνο που αυτός θα επιλέξει, από τον υπολογιστή, το ipad, την τηλεόραση ή ακόμα και το κινητό του τηλέφωνο.
• έχει τη δυνατότητα απεριόριστων προβολών της παράστασης για διάστημα 30 ημερών από την πρώτη προβολή.
• έχει πρόσβαση στο online πρόγραμμα της παράστασης.

Ιδρυτικός Δωρητής Εναλλακτικής Σκηνής & Δωρητής παράστασης

Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) [ www.SNF.org ]

Χορηγός παράστασης

Dior