ΙΣΜΗΝΗ του Γιάννη Ρίτσου - ΑΝΤΙΓΟΝΗ του Σοφοκλή

Ισμήνη του Γιάννη Ρίτσου

από την
Τέταρτη Διάσταση

με προσθήκη τον πρόλογο στο

 πρωτότυπο

από την

Αντιγόνη του Σοφοκλή

Με εισαγωγική προσθήκη (ως ανάμνηση) τον πρόλογο από την Αντιγόνη του Σοφοκλή στο πρωτότυπο, παρουσιάζεται  κάθε Τρίτη στις 9μμ, στο θέατρο Παραμυθίας, η Ισμήνη του Γιάννη Ρίτσου. Μπλεγμένη μέσα στους επιδέσμους του πένθους, με τον θυμό που δεν έχει σβήσει, με τον ανομολόγητο έρωτα, με τρυφερότητα και θλίψη και με την "αναγκαία" ψύχωση προς το τέλος του κειμένου και τον ανεξήγητο αντικειμενικά φόβο, αναζητά την ελπίδα μέσα από το συναίσθημα της καλοσύνης και της αγάπης, ενώ συγχρόνως απορεί: προς τι όλ' αυτά; Η χρυσή μάσκα και το πέρασμα στο επίπεδο της αιωνιότητας είναι μια γέφυρα για την τελευταία ανάμνηση, το βίωμα "είδα την αδελφή μου στην αυλή τα χαράματα σημαδεμένη από την μοίρα, κατάχλωμη. Τα χέρια της, το φόρεμα της, τα μαλλιά της όλο χώματα..." Ζει; Και πώς; Μετά από αυτήν την εξομολόγηση; Το ερώτημα μένει ανοιχτό.

Θέατρο Παραμυθίας
Παραμυθίας 27 και Μυκάλης, Κεραμεικός
(μετρό Κεραμεικός ή Μεταξουργείο)
2114013923 και 6945450034

Κάθε Τρίτη 9μμ-10μμ
μέχρι τον Ιούλιο του 2023

Συντελεστές

Σκηνοθεσία: Χρήστος Πουσίνης

Ερμηνεία: Σοφία Σαββίδου

Ο μύθος: Ο Σοφοκλής, ο αρχαίος Έλληνας τραγικός, ανέδειξε από τον μύθο του οίκου των Λαβδακιδών, την αντίσταση της Αντιγόνης, της κόρης και αδελφής του Οιδίποδα, στο πρόσταγμα του θείου της Κρέοντα βασιλέα της Θήβας, να μην θαφτεί ο νεκρός αδελφός της Πολυνείκης όπως άρμοζε στους νεκρούς, μετά την αδελφοκτόνα μάχη του με τον Ετεοκλή. Η Ισμήνη, όταν καλείται από την αδελφή της Αντιγόνη να πάρει θέση σχετικά με το αν θα βοηθήσει στην ταφή του νεκρού αδελφού τους παραβιάζοντας έτσι τον νόμο του Κρέοντα, αρνείται να συμμετάσχει. Αργότερα, με την σύλληψη της Αντιγόνης, θα τρέξει μεταμελημένη να δηλώσει στον άρχοντα Κρέοντα ότι συμμετείχε και η ίδια στην ταφή. Η Αντιγόνη αρνείται την συμμετοχή της Ισμήνης. Η τραγική ιστορία της Αντιγόνης τελειώνει με την αυτοκτονία της.

Ο Ρίτσος: Στην Τέταρτη Διάσταση βλέπουμε την Ισμήνη κλεισμένη στο αρχοντικό να συζητάει με τον στρατιωτικό, γιο του υπηρέτη της οικογένειας. Η Ισμήνη περιγράφει την τωρινή της κατάσταση σκιώδη και ασφυκτική. Ύστερα, μιλάει για την αδελφή της, τον Αίμονα και όλους όσους χάθηκαν, για να ασκήσει την κριτική της στα κίνητρα και το αποτέλεσμα των πράξεων τους. Προτείνει ο ποιητής μία αμφισβήτηση, ως νοσταλγός κάποιου χαμένου κόσμου: αυτού της αγάπης, της καλοσύνης και της δικαιοσύνης. Τονίζει την ίδια την αξία της ύπαρξης ως κάτι αυταπόδεικτο, χωρίς την ανάγκη υπηρέτησης ενός απώτερου σκοπού με αυτοθυσία. Έτσι και η Ισμήνη γίνεται νοσταλγός μιας ζωής πιο απλής χωρίς την ψυχική οδύνη του πένθους και τις διακυμάνσεις της βαθιάς λύπης.

Εμείς: Η αμφισβήτηση τόσο η συγκεκριμένη που δίνεται στον ποιητικό μονόλογο Ισμήνη, όσο και ως γενικότερη έννοια, επειδή μας βρίσκει σύμφωνους ως την φωτεινή πλευρά της κριτικής αντίληψης και ερμηνείας του κόσμου έχει υπάρξει ένας από τους πρώτους λόγους για τους οποίους εξακολουθούμε την παράσταση κάθε Τρίτη 9μμ στο Θέατρο Παραμυθίας. Η αρχή όμως του ερωτήματος μας βρίσκεται στην φράση «έχεις καρδιά θερμή για πράγματα ψυχρά» που απευθύνει η Ισμήνη στην Αντιγόνη του Σοφοκλή. Τι είδους άνθρωπος θα έλεγε κάτι τέτοιο. Και καταλαβαίνουμε, περνώντας ο χρόνος, ότι αυτό θα το έλεγε ένας άνθρωπος εκτός της Ιστορίας με κεφαλαίο «Ι» και ένας ήρωας εκτός της ιστορίας του μύθου με μικρό «ι». Και τελικά όσο κι αν προσπαθεί κανείς να φωτίσει ένα τέτοιο πρόσωπο, αυτό δεν γίνεται. Διότι τα ετερόφωτα σκηνικά πρόσωπα βρίσκουν μία θέση μόνο στην σκιά των δρώντων πρωταγωνιστών στην ζωή τους προσώπων.

Η παράσταση: Ο τελικός σκοπός όμως της παρουσίασης του ποιητικού μονολόγου Ισμήνη δεν είναι να επαληθεύσουμε το ήδη γνωστό και να επιβεβαιώσουμε την ιστορία της μυθοπλασίας με το να καταδικάσουμε την Ισμήνη ως δειλή ή λίγη μπροστά στο κάλεσμα των τραγικών γεγονότων. Σκοπός μας είναι να τονίσουμε την ανάγκη για τον κόσμο που χάνεται έξω και μέσα μας. Για τον κόσμο δηλαδή των ανθρώπων ή αλλιώς για την διαφύλαξη της ανθρωπότητας μέσα από την υπεράσπιση του φωτός, έτσι όπως αυτό υπάρχει στην πράξη αυτοθυσίας και αγάπης της Αντιγόνης και έτσι όπως αυτό αχνοφέγγει φωλιάζοντας κρυφά στην ενοχή της Ισμήνης.

Αν σύσσωμη η κοινωνία της σιωπής συνηγορούσε μεγαλόφωνα -σε αυτό το άτυπο και άυλο δικαστήριο- στο δίκαιο της ταφής του Πολυνείκη, δεν θα αυτοκτονούσε η Αντιγόνη ούτε και θα συνέθλιβε η τραγωδία όλους τους άλλους ήρωες μέχρι και τον Κρέοντα, τον αίτιο αυτής της ολίσθησης του ήθους των ανθρώπων.

Και αν το θείο είναι φθονερό στην αρχαία ελληνική αντίληψη, υπάρχει στον άνθρωπο ο λόγος και η λογική ως απόλυτα όπλα για την ψυχική και υλική επιβίωση του. Υπάρχουν οι λέξεις και οι έννοιες αγάπη, καλοσύνη, δικαιοσύνη, κοινωνικό καλό και όφελος.

Το ερώτημα είναι ποιος σήμερα θα ήταν Αντιγόνη και ποιος Ισμήνη. Και ποιος σαν τον Κρέοντα και γιατί θα έθετε τέτοια διλήμματα στην ανθρώπινη ιδιοσυγκρασία;

Ο πόνος για τον πόνο είναι η μόνη ματαιότητα και η πιο ανώφελη απώλεια χρόνου στην ζωή των ανθρώπων.

Με άξονα την κίνηση της Αντιγόνης προς τις αιώνιες αξίες, οι οποίες προβληματίζουν τον άνθρωπο προς την βαθιά δημιουργία με την απομάκρυνσή του από το καταστροφικό τέλμα της εσωτερικής αδράνειας, εκτιμούμε την θέση της Ισμήνης ως γέφυρα υπομονής, για να θέσουμε τα ερωτήματα της ταυτότητας των πράξεων των ανθρώπων κάθε εποχής και για να πούμε ότι χωρίς το συναίσθημα της αγάπης προς τον εαυτό μας και τους συνανθρώπους μας, δεν μπορούμε να αποτελούμε κοινωνία.

Σε μια ενοποιητική οπτική, εκεί που όλα γίνονται ένα μέσα από την ομαδικότητα των ηρώων και των πράξεων τους, αγαπάμε και την Ισμήνη και την αδυναμία της όσο και την αδυναμία του χορού, καθώς αποδεικνύεται μέσα από τον μύθο τους ότι η παρουσία αγάπης σημαίνει απουσία ενοχής και ότι ο στόχος είναι το ύψος της διάνοιας και των ενεργειών ως ατόμων και ως κοινωνίας, στο οποίο φτάνουμε μέσα από το βλέμμα του άλλου ανθρώπου, του συνανθρώπου μας.