«Ο Σαίξπηρ ζει στο καταφύγιο»
Εμπνευσμένο από το ομώνυμο έργο του Γιώργου Σκούρτη

«Ο Σαίξπηρ ζει στο καταφύγιο»
Εμπνευσμένο από το ομώνυμο έργο
του Γιώργου Σκούρτη

Σκηνοθεσία
Νίκος Γραμματικός

Πρωταγωνιστεί
Θοδωρής Ζουμπουλίδης (Teo Alexander)

ΜΙΚΡΟΣ ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ

Από τις 12 Οκτωβρίου 2024
κάθε Σάββατο & Κυριακή στις 21.15

Από τις 12 Οκτωβρίου κάθε Σάββατο και Κυριακή στις 21.15 θα παρουσιάζεται στον Μικρό Κεραμεικό ο μονόλογος ρέκβιεμ του Γιώργου Σκούρτη «Ο Σαίξπηρ ζει στο καταφύγιο».

Ο καταξιωμένος κινηματογραφικός σκηνοθέτης Νίκος Γραμματικός των μεγάλων επιτυχιών («Βασιλιάς», «Απόντες», «Μήδεια Κρείσσων των εμών βουλευμάτων», «Νυχτολούλουδα» κ.ά. και ο ηθοποιός Θοδωρής Ζουμπουλίδης (Teo Alexander) μετά από μια εικοσαετή πορεία σε διεθνείς και ελληνικές παραγωγές, αναζητούν καταφύγιο... στον Μικρο Κεραμεικό.

«Ο Σαίξπηρ ζει στο καταφύγιο» αποτελεί μία φωνή αγωνίας ενός αποσυρμένου από τα εγκόσμια θεατρικού συγγραφέα, αλλά παράλληλα συνενώνει και το παραλήρημα όλων των ανθρώπων που βρίσκονται σε ένα προσωπικό και υπαρξιακό τέλμα.

Αποτελεί την ομπρέλα κάτω από την οποία κρύφτηκαν οι σκέψεις και τα λόγια απόγνωσης όλων των ανθρώπων που δεν τους χώρεσε το σύστημα και δεν χωρέσαν ούτε και εκείνοι σε αυτό. Ανθρώπων που ένωσαν τις φωνές τους, που πάλεψαν μέσα σε σκότη και έρεβη για να βγουν από το ατομικό τους καταφύγιο και να περπατήσουν, αν όχι στο φως, τουλάχιστον στη δική τους χαραυγή.

Ένα έργο βαθιά διαχρονικό που ανεβαίνει για πρώτη φορά στο θεατρικό σανίδι, μέσα από το οποίο ο καθένας μας θα αναγνωρίσει τις στιγμές της ζωής του εκείνες που η λοξοδρόμηση, η οπισθοχώρηση και η ηττοπάθεια μπορεί να κυριάρχησε, αλλά το πείσμα για πάλη και ζωή παρέμεινε αήττητο.

Συντελεστές

Σημείωμα Σκηνοθέτη

Δεν είχα στα πλάνα μου να κάνω θέατρο και αυτό είναι το πρώτο πράγμα που οφείλω ίσως να πω σε αυτό το σημείωμα.

Μέσα στα χρόνια κουβεντιάζοντας με τον Θοδωρή για βιβλία, ταινίες και κάτι ουτοπικές ιδέες, (όπως να κάνουμε τις Βάκχες πριν πεθάνουμε!), κάποια στιγμή μου πέρασε από το μυαλό το τελευταίο έργο του Σκούρτη και το έδωσα στον Θοδωρή. Τόσο απλά.

Εκείνος το πήρε πάνω του, βρήκε θέατρο, βρήκε λύσεις, προχωράμε μαζί και είμαστε κάθε μέρα σε πρόβες.

Με τον Θοδωρή δεν είναι μόνο ότι μας συνδέει μια μακρόχρονη φιλία αλλά και ένας κοινός κώδικας επικοινωνίας πάνω στη δραματουργία. Τον γνώρισα πριν από χρόνια σε ένα μπαρ που λεγόταν Στοά. Εκεί πήγαινα σχεδόν κάθε βράδυ με τον Σκούρτη και τον Θοδωρή τον έφερε ένας κοινός μας αδελφικός φίλος, ο Τάσος Νούσιας.

Ο Θοδωρής έπαιζε σε σειρές στο εξωτερικό και στην Αμερική και είχε έρθει στην Ελλάδα για διακοπές. Όταν ξαφνικά έπεσε στο τραπέζι «Ο Ήρωας με τα Χίλια Πρόσωπα» του Joseph Campbell, με εντυπωσίασε που το είχε μελετήσει και εκείνος. Kαι χαθήκαμε μέσα σε βιβλία και ταινίες μέχρι το ξημέρωμα.
Αυτό ήταν ένα αξέχαστο βράδυ.

Μετά από χρόνια, όταν ο Θοδωρής είχε αποφασίσει να μείνει και να εργαστεί στην Ελλάδα, τον ξανασυνάντησα κατά διαβολική σύμπτωση σε ένα άλλο μπαρ στο Εν Δελφοίς, που ήμουνα με τον Σκούρτη και είχε έρθει πάλι με τον Νούσια. Ήταν σαν να μου έστελνε χρησμό το παρελθόν.

Η συζήτηση από εκείνο το βράδυ δεν έχει τελειώσει ακόμα.

Και ξέρω πως όλοι περιμένουν απαντήσεις από τους σκηνοθέτες.
Γιατί Σκούρτη, γιατί τώρα;
Γιατί αυτό το έργο;
Γιατί με τον Θοδωρή;
Όλη αυτή η θεατρική συγκυρία με τον «Σαίξπηρ ζει στο καταφύγιο» δεν είναι καθόλου απλή, αντιθέτως είναι πολυσήμαντη και αφορά κομμάτια της ζωής μου πολλών διαφορετικών δεκαετιών.

Με τον Σκούρτη είχα μία σχέση ζωής, δεν ξέρω πώς να το εξηγήσω σε λίγες γραμμές, σε ένα σημείωμα. Ο Σκούρτης είναι ανεπανάληπτος για μένα και δεν μπορώ να γεμίσω τo κενό του με λόγια του αέρα.

Είμαστε σχεδόν κάθε μέρα μαζί από το '96 μέχρι τα στερνά του.

Είναι ένα έργο που γράφτηκε εν θερμώ και τυγχάνει να ξέρω πολύ καλά πώς γράφτηκε. Έχω προηγούμενες γραφές του έργου από το 2010 στον υπολογιστή μου και τις έχουμε μελετήσει όλες με το Θοδωρή και φυσικά δουλεύουμε πάνω στην τελευταία γραφή που δημοσιεύτηκε το 2014, από τις Εκδόσεις Καστανιώτη.

Αυτά τα σημειωματάκια που έγραφε ο Γιώργος τα έβλεπα στην μπάρα κάθε βράδυ. Αυτός έγραφε χαρτάκια με κάτι μολυβάκια. Τα σημείωνε, τα κόλλαγε σε έναν πίνακα στο σπίτι του... Έτσι γίνονται τα έργα.

Μου έστελνε στο email μου τα κείμενα, μου τα διάβαζε, τσακωνόμαστε πολλές φορές τα βράδια στη μπάρα της Στοάς ή του Εν Δελφοίς, για το πώς πρέπει να προχωρήσει το έργο, το συγκεκριμένο έργο, το οποίο έμελλε να είναι και το τελευταίο θεατρικό που έγραψε, το ρέκβιέμ του... Είχε φτάσει μάλιστα στο σημείο να ανέβει και δεν ανέβηκε, γιατί μάλλον η μοίρα του ήταν να ανέβει εδώ στο Μικρό Κεραμεικό.

Είναι ένα έργο που μας αφορά όλους, γιατί παρ' όλες τις αντιξοότητες που συναντάμε μπροστά μας, ακόμα και αν την ίδια ακριβώς στιγμή που όλα γύρω μας γκρεμίζονται πρέπει να βρούμε το κίνητρο για να συνεχίσουμε.

Γι' αυτό τώρα.
Γιατί ο ήρωας έχει ουσιαστικά παραιτηθεί στην αρχή του έργου...
Γιατί όλοι τα παρατάμε κάποιες στιγμές.

Ο ήρωας είναι πλασμένος για την συγγραφή. Και όλοι μας είμαστε πλασμένοι για κάτι.
Ο άλλος μπορεί να είναι πλασμένος για να φτιάχνει κουλούρια. Επειδή γίνεται πόλεμος θα σταματήσει να φτιάχνει κουλούρια;
Αυτό ήταν ένα ερώτημα και ο Σκούρτης φυσικά με έναν τρόπο πολύ έμμεσο και εύστοχο, απαντάει στο έργο ότι: «Όχι, θα κωπηλατούμε, θα φτιάχνουμε κουλούρια, θα φτιάχνουμε ντομάτες, θα πατάμε σταφύλια, ο συγγραφέας είναι για να γράφει, ο δολοφόνος για να δολοφονεί, οι ερωτευμένοι για να ερωτεύονται και οι σκηνοθέτες για να σκηνοθετούν. Ο καθένας εφ' ω ετάχθη και εφ' ω επέλεξε».

Το έργο μπορεί να προσιδιάζει σε παραλήρημα. Σε ένα παραλήρημα ενός ανθρώπου που έχει βάλει απέναντί του τον Σαίξπηρ και συνομιλεί μαζί του.

Ο Σκούρτης είναι ένας πολύ σημαντικός συγγραφέας, έχει γράψει έργα που αλλάξαν τη ροή του ελληνικού θεάτρου. Το πρώτο του έργο οι «Νταντάδες», όταν πρωτοπαίχτηκε, (όταν ο Σκούρτης ήταν ακριβώς 30 χρονών,) στο Θέατρο Τέχνης, όλο αυτό που δημιούργησε ήτανε σαν γάργαρο νερό. Γιατί συνδυάζει τις επιρροές του από το θέατρο του παραλόγου από τη μία και έναν αντιεξουσιαστικό ρεαλισμό από την άλλη.
Πράγμα το οποίο υπάρχει και σε αυτό το έργο. Σε αυτό το εν πολλοίς αυτοβιογραφικό έργο.

Ο Σκούρτης είχε μπέσα, αξιοπρέπεια και βαθιές αντιφάσεις ως πρόσωπο, αλλά ποτέ δεν εκμαυλίστηκε από την εξουσία. Και ίσως να βρήκε στο πρόσωπο μου κάποιον που με κάποιο τρόπο ακουμπήσανε οι ηθικές μας αξίες. Στην κυριολεξία με υιοθέτησε.

Για να επανέλθω πάλι στο ρέκβιέμ του, υπάρχει ένας πόλεμος απ' έξω, που έχει οδηγήσει τον ήρωα έγκλειστο σε ένα εγκαταλελειμμένο θέατρο και βιώνει την απόλυτη απόγνωση.

Γράφω άρα υπάρχω, δεν γράφω άρα δεν υπάρχω.

Η επιλογή του Σαίξπηρ δεν είναι τυχαία, όπως δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως Σαίξπηρ και Σκούρτης έχουν την ίδια ημέρα γενέθλια. Τον έχει συνομιλητή τον Σαίξπηρ, τον έχει Θεό και αντίπαλο.

Και τον μιμείται, εννοούμε την μίμηση με την Αριστοτελική έννοια του όρου, μια δυναμική κατάσταση την οποία ο Σαίξπηρ χρησιμοποίησε πάρα πολύ, παίρνοντας από όλη την αρχαία ελληνική γραμματεία και κυρίως από τον Όμηρο, τους Τραγικούς, τον Πλούταρχο, τον Δάντη, τους Πατέρες της Εκκλησίας κλπ. στοιχεία τα οποία χρησιμοποίησε δημιουργικά στα έργα του.

Ο Σαίξπηρ είναι ο μοναδικός συγγραφέας που μπορεί να σταθεί δίπλα στο πάνθεον των Ελλήνων τραγικών, όπως έλεγε ο Σκούρτης.

Το έργο έτσι όπως είναι γραμμένο, είναι 27 σελίδες και διαδραματίζεται σε αληθινό χρόνο. Αυτό το είχαμε συζητήσει, και του λέω: «Τι; Θα βγαίνει μία ώρα ένας τρελόγερος που θα παραληρεί και θα τα χώνει σε κάθε είδους εξουσία και τέλος; Αυτό είναι το έργο;».

Δεν συμφωνούσα σε όλο αυτό. Και νομίζω ότι το προσμέτρησε και έτσι φτάσαμε στο σημερινό έργο.

Σκεφτόμουνα τότε ότι θα έπρεπε να περνάει κάποιος χρόνος για να μην χάσουμε, όπως ο ίδιος ο Σκούρτης γράφει, την δυνατότητα της εκκρεμότητας, του σασπένς, να θέλει ο άλλος να δει τι θα απογίνει αυτός ο άνθρωπος.

Δηλαδή, να ταυτιστεί με την απόγνωσή του και την αγωνία του. Για να γίνει αυτό δεν μπορεί να βγει και να τα αποκαλύψει όλα σε μία ώρα.

Αλλά αντίθετα γίνονται όλα σε μία νύχτα, την τελευταία του νύχτα όπως λέει στο έργο, επιλογή που είναι εσκεμμένη, καθότι ο Σκούρτης ξύπναγε απόγευμα και κοιμότανε χαράματα, οπότε νομίζω ότι αυτό καθορίζει τη δράση. Ο ήρωας βγαίνει από τον κάδο νύχτα και έτσι από το ψυχρό φως της σελήνης, το έργο τελειώνει στο ζεστό φως του ηλίου που ξημερώνει.

Σε αυτο το aller-retour μεταξύ Εκάτης και Απόλλωνα, ευελπιστούμε ο καθένας σας να συναντηθεί με τα δικά του αδιέξοδα και να μπορέσει να πει: «Έχω χρόνο, έχω όραμα, πάμε ξανά».

Ιούλιος 2024,
Νίκος Γραμματικός - Σκηνοθέτης